Η ΕΕ πραγματοποίησε μελέτη για τον αντίτυπο του προγράμματος Widening και συγκεκριμένα των κύριων δράσεων Teaming, Twinning και ERA Chairs.  Η αποτίμηση των επιπτώσεων του συνόλου των 295 έργων που χρηματοδοτήθηκαν την περίοδο 2014-2020 εκφράζεται με όρους του Ορίζοντα Ευρώπη ως προς τον αναμενόμενο αντίκτυπο σε επιστημονικό και κοινωνικό επίπεδο.

Η μελέτη “Spreading Excellence and Widening Participation Impact Report” εξάγει συμπεράσματα για κάθε κύρια δράση με βάση δημοσκόπηση των έργων  που πραγματοποιήθηκε από την ΕΕ. Η μελέτη αναδεικνύει τις πιο επιτυχημένες χώρες στο πρόγραμμα, κάνει επισκόπηση των επιστημονικών πεδίων που επικεντρώνονται οι δράσεις και  εξετάζει τυχόν σύνδεσή τους με στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης και συμβολή στις πέντε Αποστολές του Ορίζοντα Ευρώπη. Τέλος, παρουσιάζει τις  δημοφιλέστερες δράσεις που συντέλεσαν στην αναβάθμιση οργανισμών και την ενίσχυση του προφίλ των ερευνητών, καθώς και τον επιστημονικό, κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο των έργων κάθε δράσης.

Παρακάτω συνοψίζονται τα κυριότερα συμπεράσματα της μελέτης:

• Συνολικός αριθμός δράσεων και κατανομή ανά κύρια δράση:

• Χώρες με την μεγαλύτερη επιτυχία στο πρόγραμμα: Η Πορτογαλία, Κύπρος, Πολωνία, Εσθονία και Τσεχία συγκαταλέγονται στις επιτυχέστερες χώρες widening του προγράμματος.

Στο πρόγραμμα “Spreading Excellence & Widening Participation” (widening) καταγράφηκαν υψηλές συμμετοχές τόσο από χώρες widening όσο και από χώρες non-widening. Γενικότερα στο πρόγραμμα , η χώρα που καταγράφει τις περισσότερες συμμετοχές είναι η Γερμανία (non widening) και ακολουθεί η Πορτογαλία (widening), το Ηνωμένο Βασίλειο (non widening), η Ιταλία (non widening), Κύπρος (widening), Γαλλία (non widening), Ολλανδία (non widening), Πολωνία (widening), Ισπανία (non widening), Αυστρία (non widening), Εσθονία (widening). Ως προς την κατάταξη χωρών widening αναδυκνύονται η Πορτογαλία, Κύπρος, Πολωνία, Εσθονία. Στις τελευταίες προστίθεται και η Τσεχία αν συνυπολογιστεί και η κατάταξη στη συνολική χρηματοδότηση που προσελκήθηκε.

Ως προς την επιτυχία των προτάσεων (δηλαδή τον λόγο μεταξύ υποβληθεισών και χρηματοδοτημένων προτάσεων), διακρίνονται η Εσθoνία με 21%, η Κύπρος  με 19%, η Μάλτα, η Πορτογαλία και το Ισραήλ με ποσοστό επιτυχίας μεταξύ 17%-18%, ενώ στο παιχνίδι μπαίνουν και συνδεδεμένες χώρες με τον Ορίζοντα όπως η Μολδαβία, Τυνησία, Αρμενία με 15%-12% ποσοστό επιτυχίας.

• Δημοφιλέστεροι επιστημονικοί τομείς

Τα έργα στις τρεις κύριες δράσεις Teaming, Twinning και ERA Chairs επικεντρώθηκαν σε εννέα τομείς, με τις επιστήμες ζωής να αναδεικνύονται ως δημοφιλέστερες:

• Αντίκτυπος

Παρά τη μη-ερευνητική φύση των δράσεων του προγράμματος widening, (coordination and support actions - CSA),  η πλειονότητα των δράσεων εστίασε στη δημιουργία νέας γνώσης, δεξιοτήτων για το ανθρώπινο δυναμικό καθώς και ανάπτυξη τεχνολογιών και λύσεων σε παγκόσμιου ενδιαφέροντος προκλήσεις.  Οι δράσεις Teaming και ERA Chairs αλλά και σε μικρότερο βαθμό οι δράσεις Twinning, εστίασαν στα εξής:

• Παραγωγή νέας γνώσης η οποία συνίσταται σε κατοχύρωση πνευματικής ιδιοκτησίας, ανάπτυξη νέου λογισμικού, πρωτοτύπου, νέου προϊόντος και υπηρεσίας

• Ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού στην έρευνα και την καινοτομία. Δημοφιλέστερες είναι οι δράσεις εκπαίδευσης, πρόσληψης διεθνούς προσωπικού και με συνεπακόλουθη παροχή κινήτρων όπως πρόσβαση σε υποδομές και ελκυστικό πακέτο αποδοχών. Σημειώνεται πως στα έργα ERA Chairs, 41% των κατόχων της έδρας προήλθαν από χώρες non widening, ενώ 36% προήλθαν από χώρες widening. Οι κάτοχοι έδρας από τις χώρες widening προήλθαν σε μεγάλο ποσοστό από Σουηδία, Γερμανία και Γαλλία. Από τις χώρες widening, οι κάτοχοι έδρας προήλθαν από Ελλάδα καθώς και επαναπατρισμένοι ερευνητές από Πορτογαλία, Πολωνία και Τσεχία. Από τρίτες χώρες, η πλειονότητα των κατόχων έδρας προήλθαν από την Ινδία και το Ιράν.  Στην περίπτωση έργων Twinning, σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρεται η πρόσληψη προσωπικού από non widening χώρες ως αποτέλεσμα της διεθνούς δικτύωσης που επέφεραν τα έργα.  Όπου αυτό ήταν επιθυμητό αλλά όχι εφικτό, αποδόθηκε στην αδυναμία παροχής ανταγωνιστικής χρηματοδότησης και συνθηκών για ανάπτυξη ανταγωνιστικής ερευνητικής σταδιοδρομίας. Οι πιο δημοφιλείς δράσεις καλλιέργειας δεξιοτήτων του προσωπικού ήταν οι ανταλλαγές προσωπικού, συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια, summer schools και expert visits.  Ως προς τα έργα Teaming, ως σημαντικά εργαλεία ανάπτυξης δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού αναφέρθηκε η από κοινού συγγραφή δημοσιεύσεων, οι νέες διεθνείς συνεργασίες, ανάπτυξη νέων ερευνητικών κατευθύνσεων όπως και η συγγραφή προτάσεων και συνεργασία με τη βιομηχανία και τις ΜμΕ. Αναφορικά με τα έργα ERA Chairs, στη συντριπτική τους πλειοψηφία αναφέρουν ως δημοφιλές μέσο για την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού την εισερχόμενη τεχνογνωσία και δεξιότητες, ενασχόληση με νέες ερευνητικές κατευθύνσεις στο πλαίσιο του επιλεγέντος αντικειμένου, νέες συνεργασίες με το συνεργατικό δίκτυο του κατόχου της  έδρας, δεξιότητες στην προετοιμασία ανταγωνιστικών προτάσεων για χρηματοδοτικά προγράμματα, επιστημονικές δημοσιεύσεις σε μεγάλου αντικτύπου περιοδικά, καθώς και ενσωμάτωση νέων μεθόδων εργασίας. Τέλος, η συμμετοχή σε συνέδρια ήταν επίσης δημοφιλής δράση αλλά αφορά σε έργα που χρονικά δεν επλήγησαν από την πανδημία.

• Διάχυση της παραγόμενης γνώσης στο πλαίσιο της ανοικτής πρόσβασης και της ανοικτής επιστήμης. Αφορά διάδοση της γνώσης μέσω της συμμετοχής σε ομάδες εμπειρογνωμόνων (expert groups), δημοσιεύσεις, νέα και εκδηλώσεις. Οι δημοσιεύσεις κατόπιν ομότιμης αξιολόγησης σε περιοδικά ανοικτής πρόσβασης αποτέλεσαν σημαντικό δείκτη επιστημονικής αριστείας και σε αυτό συνεισέφεραν πρωτίστως τα έργα Twinning, ακολουθούμενα από τα έργα ERA Chairs και Teaming λόγω του αριθμού τους.  Συνολικά, πραγματοποιήθηκαν 4.761 δημοσιεύσεις με το ποσοστό green/gold route να διαφέρει ανάμεσα στις τρεις κύριες δράσεις. Τα έργα ERA Chairs επέλεξαν το gold route κατά 56%, τα έργα Teaming σε ποσοστό 25% ενώ τα έργα Twinning μόλις στο 2%.

Η μελέτη κάνει εκτενή λόγο για τον κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο των έργων εστιάζοντας στην εξέταση των διαρθρωτικών αλλαγών σε ιδρυματικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

• Ιδρυματικός αντίκτυπος: Τα περισσότερα έργα Twinning δήλωσαν κάποιες διαρθρωτικές αλλαγές όπως ίδρυση δομών υποστήριξης έρευνας (Research Support Services), δημιουργία νέων εργαστηρίων, ερευνητικών δομών καθώς και νέων ερευνητικών ομάδων που συνδυάζουν ανθρώπινο δυναμικό από άλλα ινστιτούτα εντός του οργανισμού. Τέλος, υπάρχει η σαφής αναφορά σε εμφανή αύξηση των δημοσιεύσεων σε περιοδικά μεγάλου αντικτύπου. Ως προς τα έργα ERA Chairs, ως ιδρυματικές αλλαγές δηλώθηκαν η επέκταση τομέων, νέες ερευνητικές κατευθύνσεις και νέα προγράμματα υποψηφίων διδακτόρων. Τέλος ως προς τα έργα Teaming, καθώς ακόμα αυτά είναι υπό εξέλιξη, ο αντίκτυπός τους θα τεκμηριωθεί σε ευθετότερο χρόνο.